Dominacja szlachty

w Rzeczypospolitej


1. Na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy własnej wykaż związek między cytowanym przywilejem a wzrostem pozycji politycznej szlachty.


Nareszcie przyrzekamy najuroczyściej, że żadnego obywatela osiadłego za popełnioną winę lub przestępstwo nie będziemy więzili, ani więzić i karać dozwolimy, aż gdy o nie sądowo i dowodnie przekonanym, i nam albo staroście naszemu przez sędziego tej ziemi, w którym tenże obywatel zamieszkał, wydanym zostanie: wyjąwszy takiego, który by schwytany był na kradzieży lub jakowym jawnym przestępstwie, jako to podpalaniu, rozmyślnym zabójstwie, porwaniu panien lub niewiast, łupieży i pustoszeniu włości [...].


Wiek V–XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997, s. 191


.…………………………………………………………………………………………………..

.…………………………………………………………………………………………………..

.…………………………………………………………………………………………………..

.…………………………………………………………………………………………………..

.…………………………………………………………………………………………………..


2. Wstaw literę „P” przy zdaniach prawdziwych, a „F” – obok wypowiedzeń fałszywych.


Zdanie

Prawda/Fałsz

Początkowo na posiedzenia sejmu przybywali posłowie, którzy byli przedstawicielami szlachty.


Do pierwszej połowy XVI w. kompetencje sejmu ograniczały się do wyrażania zgody na wysokość nowych podatków.


Na sejmikach gospodarczych uchwalano wysokości podatków w danym województwie.


Od XVI w. obrady sejmu walnego odbywały się w Warszawie lub w Lublinie.



3. Przyporządkuj podanym władcom wydarzenia, które rozegrały się w trakcie ich panowania.


1 – wojna kokosza

2 – powstanie wojska kwarcianego

3 – próba podjęcia wyprawy do Mołdawii

4 – zarządzenie lustracji królewszczyzn

5 – koronacja vivente rege

6 – początek obrad sejmów egzekucyjnych


Zygmunt I Stary – ………………………….

Zygmunt II August – ………………………….



Karta pracy


Życie kulturalne

w renesansowej Polsce


1. Podkreśl właściwe zakończenia zdań.


W Polsce humanizm rozwijał się od drugiej połowy XV / XVI w.

Idee humanizmu na ziemiach polskich propagował Kallimach / Wawrzyniec Wspaniały.

Najważniejszym ośrodkiem kultury w XVI w. był Poznań / Kraków.

Artystów polskich wspierały rody magnackie, m.in. Firlejów / Bonerów.


2. Wpisz we właściwe rubryki tabeli numery odpowiadające przedstawicielom polskiego renesansu.


1 Marcin Kromer, 2 Wojciech z Brudzewa, 3 Łukasz Górnicki, 4 Andrzej Frycz Modrzewski,

5 Ludwik Decjusz, 6 Tomasz Kłos, 7 Józef Struś, 8 Marcin Bielski, 9 Stanisław Orzechowski


Nauki ścisłe

Literatura

Historiografia





3. Na podstawie tekstu źródłowego i wiedzy własnej określ, czy poglądy autora przywołanego fragmentu na temat języka polskiego miały odzwierciedlenie w dziełach polskich twórców renesansowych.


Sami też Polacy dla spraw i handlu z Niemcami chętnie się uczą ich języka, ale daleko chętniej łaciny dla obrzędów religijnych, stanu kapłańskiego i pisma, które od dawna tak w listach prywatnych, jako i w publicznych aktach, dyplomatach, nakazach, uniwersałach i wyrokach tak monarszych, jako i sądowniczych, po łacinie się odbywa. [...] nasza bowiem krajowa mowa ani jest tak obfitą jak inne, ani tak łacną do pisma i czytania.


M. Kromer, Polska czyli o położeniu, obyczajach, urzędach i Rzeczypospolitej Królestwa Polskiego, Wilno 1853, s. 35.


…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..


4. Przyjrzyj się ilustracji. Następnie wstaw znak „x” w kratki obok trzech elementów architektonicznych charakterystycznych dla stylu renesansowego.



zdobienia w postaci rzeźb pełnych ekspresji


wykorzystanie arkad


zastąpienie strzelistych wież kopułami


zwieńczenie górnej części budynku attyką


usytuowanie na planie krzyża


oszczędna forma fasady